Chwefror 2021 / Rhifyn 697

Arwyddocâd dewisiadau’r Ceidwadwyr Cymreig

Er eu bod o ddiddordeb angerddol i aelodau’r gwahanol bleidiau eu hunain, y caswir amdani yw nad yw canlyniadau’r gornestau mewnol a geir er mwyn dewis ymgeiswyr penodol ar gyfer gwahanol etholaethau yn tueddu i wneud llawer o wahaniaeth yn y pen draw. Yn sicr, ddim o ran rhagolygon etholiadol y pleidiau hynny. Ar y naill law, pan mae’r llanw gwleidyddol yn llifo i’r cyfeiriad cywir mae’n codi hyd yn oed yr ymgeiswyr mwyaf annhebygol ac annigonol i’r lan. (Henffych well, Virginia Crosbie AS!) Ond ar y llaw arall, os yw’r llanw ar drai yna bydd hyd yn oed yr ymgeiswyr mwyaf abl yn cael eu sgubo gan y llif i ebargofiant. Gydag ychydig iawn, iawn o eithriadau, rhagolygon y blaid sy’n cyfrif yn hytrach na rhinweddau neu safbwyntiau unrhyw ymgeisydd unigol.

Os yw hynny’n gyffredinol wir yng nghyd-destun etholaethau unigol, yna mae’n wirionedd dieithriad yn achos ymgeiswyr ar gyfer y seddau rhestr yn Senedd Cymru.

Os gwelsoch chi’r ffilm Philomena, mi fyddwch yn gyfarwydd â’r stori yma. Mae’r ffilm – gyda Judi Dench a Steve Coogan – yn seiliedig ar hanes gwir Philomena Lee, Gwyddeles a dreuliodd hanner can mlynedd yn ceisio dod o hyd i’r mab a aned iddi yn ei harddegau, ac a fabwysiadwyd yn fabi.

Wna i ddim datgelu’r stori i gyd i’r rhai ohonoch chi sydd heb weld y ffilm – dim ond eich paratoi i wylo dagrau’n lli.

‘Pennod dywyll, anodd a chywilyddus yn hanes Iwerddon’ – geiriau’r Taoiseach Micheál Martin ar 13 Ionawr. Roedd o’n annerch y Dáil y diwrnod ar ôl i’r adroddiad ar Gartrefi Mamau a Babanod gael ei gyhoeddi, ac yn cynnig ymddiheuriad cyhoeddus i bawb yr effeithiwyd arnynt. Dyma’r adroddiad diweddaraf i olrhain y ffyrdd amrywiol y cafodd merched a phlant y wlad hon eu cam-drin a’u hesgeuluso dros y blynyddoedd.

Y tro yma, deunaw o Gartrefi Mamau a Babanod, sydd wedi bod dan y chwyddwydr.

Mae murlun ac arno’r geiriau ‘The Future is Europe’ yn sefyll ger fy nghartref ym Mrwsel. Heddiw, i mi, mae eironi brathog i’r geiriau. Nid yr Undeb Ewropeaidd mo dyfodol Cymru bellach wrth inni gefnu ar y sefydliad sydd wedi cyfoethogi ein bywydau ers bron i hanner canrif.

Daeth Ewrop yn ail gartref diwylliannol ac ysbrydol i’r Gymraes hon. Fe’m croesawyd â breichiau agored gan ddinasoedd Madrid, Lwcsembwrg a Brwsel lle bûm yn byw, a bydd darnau ohonof yn perthyn am byth i’r cilfachau hynny. Yr UE, a’r rhyddid llwyr i symud, astudio a gweithio yn ei gwledydd godidog, a hwylusodd y profiad. Yn naturiol, mae Brexit a’i rwystrau yn brifo.

Nid canu mawl yr UE na lambastio Brexit yw fy mwriad yma. Yn wir, er y darogan gwae, cafwyd cytundeb masnach mewn pryd gan ddod â’r cyfnod pontio i ben yn ddigon di-gythrwfl, ac mae Covid-19 yn llawer mwy o gysgod dros ein ffordd o fyw ar hyn o bryd. Ond, waeth beth oedd ein safiad ar Brexit, annoeth fyddai colli cyfle i fyfyrio ar ddiwedd cyfnod sydd wedi agor briw eger ar feinwe gwleidyddol a chymdeithasol ein cenedl, ac sy’n bygwth gadael craith barhaol ar ein democratiaeth a’n bri rhyngwladol.

Cafwyd cytundeb noswyl Nadolig a chonsensws ar y materion sydd wedi hollti barn ers misoedd, yn cynnwys trafnidiaeth, cyfraith a threfn, egni a physgodfeydd. Gall masnachu di-gwota a di-dariff barhau, gan esmwytho pryderon busnesau Cymru sy’n anfon 61% o’u hallforion i wledydd Ewrop. Ond does dim osgoi’r gwirionedd mai codi rhwystrau newydd a wna’r cytundeb ar ffurf datganiadau tollau dyrys a gwiriadau ar darddiad a diogelwch nwyddau ar y ffin. Gallai’r rhwystrau fod yn hoelen olaf yn arch rhai busnesau sydd eisoes yn gwegian dan effeithiau’r pandemig.