Mae deddf addysg newydd a basiwyd yn Senedd Ffederasiwn Rwsia yn ddiweddar yn bygwth dyfodol ieithoedd brodorol rhai o weriniaethau’r wladwriaeth. Dyma beth o’r cefndir hanesyddol i’r hyn sy’n cael ei weld gan rai fel adlewyrchiad o bolisi ehangach Pwtin i atafaelu grymoedd oddi ar y gweriniaethau.
Gall mesur seneddol sy’n effeithio ar un iaith fod yn fater digon dadleuol, fel y gwyddom. Beth ddywedwn ni wedyn am ddeddf a ddaeth i rym ar 3 Awst eleni sy’n diraddio o leiaf 80 o ieithoedd cynhenid Ffederasiwn Rwsia ac yn peryglu dyfodol llawer ohonynt?
Yn ôl ffigurau a chategorïau UNESCO, heblaw am y Rwseg, dim ond yr iaith Tatar o fewn Ffederasiwn Rwsia sydd heddiw mewn cyflwr gweddol iach, gyda chwe miliwn o siaradwyr. O’r 131 o ieithoedd eraill, mae tua 19 yn yr un dosbarth â’r Gymraeg, sef ‘bregus’, a’r gweddill ‘mewn perygl’, ‘perygl dybryd’ neu ar fin marw. Mae tua 70 o’r ieithoedd â llai na 50,000 o siaradwyr, ac er bod hawl ar bapur gan bob plentyn i gael addysg yn y famiaith, mae’r cymal ‘lle bo hynny’n ymarferol’ yn cyfyngu’n sylweddol ar yr hawl yn achos yr ieithoedd lleiaf, mwy gwasgaredig, neu nomadaidd. Ymddengys, serch hynny, fod o gwmpas 80 o ieithoedd cynhenid Rwsia â phresenoldeb swyddogol o fewn y drefn addysg, fel pwnc ac fel cyfrwng.
