Medi 2022 / Rhifyn 716

Er bod arlwy’r eisteddfodau AmGen wedi gwneud gwaith neilltuol yn cadw’r fflam ynghyn am ddwy flynedd, credaf fy mod i’n siarad ar ran cenedl gyfan pan ddywedaf ei fod yn llawenydd i’r galon clywed yr hen gyfarchion mewn cae newydd: ‘’Dach chi yma am yr wsos?’, ‘Carafan ’ta pabell?’neu ‘Dwi angen wellingtons?’ A do, cafwyd croeso twymgalon gan Geredigion, croeso a sicrhaodd ein bod yn falch ein bod yn cael cyfle, os caf aralleirio Swnami, i ailuno, ailgydio ac aildanio.

Cafwyd arwydd o’r hyn oedd i ddod ar dudalen Instagram S4C ar y dydd Gwener cyntaf gan neb llai na Sage Todz yn ei grys pêl-droed Cymru, wrth iddo ganu ei fersiwn ei hun o ‘Yma o Hyd’ dan lythrennau mawr coch trawiadol yr ŵyl ar faes Tregaron. Dyma fersiwn newydd hypnotig a rhythmig o ail anthem y Gymru newydd gan artist cyffrous sy’n prysur wneud enw iddo’i hun. Ddeuddydd yn ddiweddarach, ar y nos Sul, tro’r fersiwn wreiddiol oedd hi i atseinio dros y wlad. Roedd bod o flaen Llwyfan y Maes ymysg un o dorfeydd mwya’r wythnos yn deimlad anhygoel.

I’r Indiaid, mae cael dathlu 75 mlynedd o annibyniaeth a democratiaeth yn destun balchder. Ond beth tybed fydd hynt y Weriniaeth am y tri chwarter canrif nesaf?

Fe wnaeth Prif Weinidog cyntaf India annibynnol, Nehru, fugeilio’r wlad yn ofalus trwy ei blynyddoedd cynnar a chreu’r sefydliadau gwydn sydd wedi galluogi trosglwyddo grym yn heddychlon o etholiad i etholiad. Fodd bynnag, etifeddodd India gan Brydain y system etholiadol wallus ‘Cyntaf i’r Felin’ sy’n caniatáu llywodraeth fwyafrifol gyda lleiafrif o’r bleidlais, gan ei chadw. Mae plaid y Prif Weinidog presennol, Narendra Modi, wedi elwa’n ddeheuig ar hyn gan hybu ideoleg wleidyddol Hindutva a llwyddo i ennill un mwyafrif seneddol ar ôl y llall ar lai na 40% o’r bleidlais. Roedd sylfaenwyr yr India annibynnol yn sylweddoli bod undod ac amrywiaeth ill dau yn bethau peryglus o fynd â nhw i eithafion, a bu’r ddemocratiaeth yn ofalus i gydbwyso undod cenedlaethol gyda rhaglen gref o ddatganoli sydd wedi galluogi amrywiaeth ieithyddol, diwylliannol a chrefyddol y wlad i ffynnu. Dylai llywodraeth Modi geisio deall y cydbwysedd hwn...

Testun piffian chwerthin oedd Addysg Rhyw i ’nghenhedlaeth i, ac athrawon Beiol yn straffaglu’n wridog efo condoms anhylaw a phlant anaeddfed. Roedd genod a hogia yn cael eu gwahanu a’r cyfan yn digwydd o dan ryw gwmwl o ddirgelwch ac embaras.

Ond fis Medi daw Cod Addysg Cyd-berthynas a Rhywioldeb newydd i rym yng Nghymru, un sy’n taenu’r rhwyd yn eang dros faes hollbwysig ac yn ei gyflwyno mewn modd mwy cynhwysol nag erioed. Mae pwyslais canolog ar feithrin dealltwriaeth o beth yw perthynas ‘iach, diogel a boddhaus’, boed yn berthynas deuluol, yn berthynas rhwng cyfeillion neu gyfoedion neu unrhyw gyd-destun arall.

Mae sawl peth dros y blynyddoedd diwethaf wedi profi’r angen am addysg rhyw briodol, lle mae cydsynio, cydraddoldeb a pherthynas iach yn faterion trafod creiddiol. Ond mae yna wrthwynebiad taer i’r cod newydd gan rai sydd – yn eu geiriau nhw – am ‘adael i blant fod yn blant’.