Cyfweld Dyfed Elis-Gruffydd
O’r fferm lle cefais i fy magu ger Llangynog roedd y Preselau, ar ddiwrnod clir, yn codi’n felyn-borffor uwchben gwyrddni gogledd-orllewin Sir Gâr... Mae’n debyg fod rhywbeth am y Preselau, rhywbeth hudol ac anghyffwrdd, rhamant anodd ei ddisgrifio a’i ddeall a oedd yn fy nenu. Mae Preselau: Gwlad Hud a Lledrith gan Dyfed Elis-Gruffydd yn ceisio portreadu’r ‘rhin a’r rhamant’ hwnnw ond hefyd yn ceisio ‘nithio’r gwir rhag y gau’, addysgu ac esbonio.
Gwyddonydd daear yw Dyfed... [ac] o gofio’r cefndir yma... nid yw’n syndod ei fod eisiau gwybod beth yw’r dystiolaeth sy’n sail i hanesion poblogaidd. Er nad oedd chwalu mythau yn fwriad ganddo – ‘does neb yn awyddus i chwalu myth oni bai bod tystiolaeth o blaid hynny’ – ac er bod chwedlau a llên gwerin yn cael lle teilwng ganddo, mae rhai o’r mythau hynny’n dod dan chwyddwydr pwerus iawn...