Mehefin 2023 / Rhifyn 725

Pry’r Gannwyll, Gwyn Llewelyn, a gyhoeddwyd yn 1975, oedd un o’r nofelau Cymraeg cyntaf i gydio yn fy nychymyg. Hyd heddiw, daw i’r cof bob tro yr af ar hyd yr A470 rhwng Llanfair‑ym‑Muallt a Llys‑wen, lleoliad un o’i phenodau mwyaf dramatig. Fe’m hatgoffwyd eto amdani wrth ddarllen adroddiad ar wefan bioRχiv ganol mis Ebrill. Teitl y papur yw ‘Pam y mae pryfed yn casglu o gwmpas golau artiffisial’; gosodiad nid cwestiwn.

Mae tynfa farwol pryfed tuag at fflamau a lampau yn ymddygiad sydd wedi diddori dynoliaeth ers miloedd o flynyddoedd. ‘Herio fflâm â chorff o lwch/ Oedd ei farwol ddifyrrwch,’ meddai John Penry Jones yn ei englyn cofiadwy am bry’r gannwyll. Bu sawl ymgais i esbonio’r dynfa dros y canrifoedd.

Mae cylchgrawn BARN yn gwahodd unigolion o’r mwyafrif byd-eang (h.y. unigolion Du, Asiaidd ac ethnig leiafrifol) sy’n siarad Cymraeg i fod yn rhan o astudiaeth beilot.

Pwrpas yr astudiaeth fydd canfod, trwy grŵp ffocws, beth yw ymwybyddiaeth/canfyddiad yr unigolion o gylchgrawn BARN o safbwynt amrywiaeth a chynhwysiant.

Bydd y syniadau/argymhellion a fydd yn deillio o’r astudiaeth yn cael ystyriaeth gennym wrth ddatblygu’r cylchgrawn i’r dyfodol.

Bydd y grŵp ffocws yn cyfarfod unwaith am tuag 1 awr yn ystod haf 2023, a hynny ar-lein.

Mae croeso i unigolion sydd ag unrhyw lefel o allu yn y Gymraeg sy’n cynnwys gallu darllen.

Bydd yr unigolion hynny sy’n cymryd rhan yn derbyn tâl bychan am eu gwaith ynghyd â thanysgrifiad i BARN (neu adnewyddiad i danysgrifiad cyfredol).

Os oes gennych ddiddordeb, hoffem glywed gennych erbyn 4 Gorffennaf.
Anfonwch e-bost at: ymchwilbarn@gmail.com

Beth bynnag oedd ei wendidau, penderfyniad ynfyd oedd cael gwared ar Adam Price fel arweinydd meddai cyfarwyddwr Canolfan Llywodraethiant Cymru.

Wir Dduw, mae’n anodd gwybod pa un ai i chwerthin neu i grio.

Rydym yn byw mewn gwladwriaeth sydd wrthi’n gwneud difrod sylweddol i’r hyn sy’n weddill o’n heconomi trwy’n gwahanu oddi wrth ein prif farchnadoedd, a hynny wrth arwyddo cytundebau masnach newydd sy’n amlwg niweidiol i fuddiannau Cymru. Mae gennym lywodraeth yn Llundain sy’n ein hamddifadu o biliynau o bunnoedd y gallesid eu gwario ar ein hisadeiledd truenus o annigonol. Ar ben hynny, mae gennym lywodraeth yng Nghaerdydd sy’n parhau’n gyndyn i geisio mynd i’r afael o ddifrif â’r heriau mawr sy’n ein hwynebu fel cenedl, ond sy’n hytrach yn fwy cysurus yn beio eraill ac yn rhaffu geiriau gweigion.

A beth mae Plaid Cymru – y blaid sy’n honni ei bod yn rhoi Cymru’n gyntaf – yn ei wneud yn wyneb hyn oll? Mae’n diorseddu ei harweinydd heb unrhyw obadeia pwy neu beth a ddaw yn ei le gan sicrhau cyfnod o fogail-syllu solipsistaidd ar y union adeg pan ddylai’r blaid fod yn ceisio cynnig gweledigaeth amgen ar gyfer dyfodol gwell.

Wrth reswm, fe chwaraeodd Adam Price ei ran yn ei dranc ei hun. Heb ei fai heb ei eni, ys dywed yr hen air. Yn achos cyn-arweinydd Plaid Cymru, mae ganddo wendidau a oedd yn rhwym o olygu y byddai ei arweinyddiaeth yn destun rhwystredigaeth, yn enwedig i rai o’i gyd-aelodau etholedig.

Er ei fod yn ŵr sy’n ennyn teyrngarwch anghyffredin ymysg y rhai sydd agosaf ato, mae’n ffaith hefyd fod elfen swil a braidd yn ynysig i’w gymeriad. Un o effeithiau hyn, yn baradocsaidd, yw bod Price yn ŵr sy’n gallu swyno torfeydd mawr a grwpiau bach fel ei gilydd, ond mae’n llawer iawn llai cyffyrddus mewn grwpiau canolig eu maint. Nid oes ganddo’r gallu naturiol nac efallai’r amynedd i adeiladu synnwyr o esprit de corps ymysg criw ehangach o wleidyddion.

’Wy’n reit hoff o sebon, rhaid dweud. Dydw i ddim wedi sôn am operâu sebon yn y golofn hon o’r blaen, sy’n fai ar fy rhan i, ond ’wy ddim am i chi feddwl nad ydyn nhw’n bwysig. I’r gwrthwyneb – maen nhw’n faromedr da o fywyd cyfoes. Nid ffol‑di‑rol ffrothi yw opera sebon, mae’n rhywbeth i’w gymryd o ddifrif. Mae Pobol y Cwm wedi bod yn rhan o’n DNA cenedlaethol ni ers yn agos at hanner can mlynedd nawr, sy’n hirach nag y mae rhai ohonon ni wedi bod ar y blaned hon. Ac mae Rownd a Rownd, yr opera sebon a grëwyd ar gyfer plant a phobl ifanc ’nôl yn y 1990au, hithau’n anelu at ei chanol oed, ac wedi hen ennill ei lle yn ein calonnau. Mae sebon yn bwysig i’n hiechyd ni, a ddim jyst yn y bath.