Dadleuir yma fod hwn yn gyfnod tyngedfennol yn hanes Cymru a’r deyrnas gyfan. Wnaethom ni ddim wynebu’r fath chwalfa wleidyddol, meddir, hyd yn oed yn ystod y ddau ryfel byd nac ychwaith adeg argyfwng Suez yn 1956.
Nid yn unig mae’r wlad yn rhanedig, ond mae’r ddwy blaid fwyaf yn rhanedig – y Torïaid o’r top i’r gwaelod, a Llafur yn wynebu rhwyg, nid ymhlith ei haelodau ond rhwng yr aelodaeth a’r arweinyddiaeth. Mae diffyg cynllun, diffyg gweledigaeth, diffyg arweiniad ymhobman.
Amhosib yw dwyn i gof unrhyw gyfnod arall yn fy mywyd i pan oedd yn bosib dweud nad oedd mwyafrif amlwg i’w weld yn San Steffan dros unrhyw gynllun o gwbl: y capten a’i thîm yn dal i ddadlau dros amryw fapiau, y cwmpawd yn troi i bob cyfeiriad, un rhan o’r criw yn loetran ger y badau a’r llall yn barod i’n chwythu i gyd i ebargofiant.
Ond beth am ein sefyllfa ni yng Nghymru, gwlad a bleidleisiodd yr un fath â Lloegr? A yw’r canlyniad hwnnw yn arwydd ein bod am wireddu hen bennawd cywilyddus yr Encyclopaedia Britannica, ‘For Wales, see England’? Does bosib. Os oedd hunaniaeth Cymru yn medru goroesi cyfnod yr Ymerodraeth Brydeinig, does bosib nad oes modd iddi oroesi’r dyddiau gwyllt hyn yn ogystal â sialensiau demograffig amlwg.
Er i Gymru bleidleisio’n wahanol iawn i’r Alban a Gogledd Iwerddon, ar draws Cymru a Lloegr roedd y bleidlais i adael yr Undeb Ewropeaidd yn is yng Nghymru – 52.5 y cant – nag yn unrhyw ranbarth o Loegr ar wahân i Lundain a’r de-ddwyrain. Mae hyn yn cymharu â 59 y cant yng nghanolbarth Lloegr a 58 y cant yn y gogledd-ddwyrain. Ar yr ochr arall roedd y bleidlais i Aros fymryn yn uwch yng Nghaerdydd nag ydoedd yn Llundain. Dros Gymru gyfan doedd y mwyafrif dros Adael yn ddim ond 82,000 – mewn gwlad o dair miliwn.